Je laten confronteren door de vreemde ander

Een heterotopisch perspectief in het diaconaat

Willemijn Koivunen

Open Seminariumbijeenkomst vrijdag 19 januari, 13.30-16.30 uur. Remonstranten, Nieuwegracht 27A, Utrecht. Aanmelden noodzakelijk, e.kuijk@vu.nl

In traditioneel diaconaal werk van organisaties en kerken zit vaak een beweging naar de marges toe. Mensen die zelf tot het ‘centrum’ behoren bieden hulp op plekken waar mensen afwijken van de norm. Goed bedoeld, maar niet altijd onproblematisch. Wie hulp nodig heeft wordt al gauw benaderd als object dat ondersteund en in zekere zin ‘gerepareerd’ moet worden, in plaats van als subject in het eigen verhaal.

Uitgaande van het Bijbelse beeld van een God die zich steeds verbindt aan wie onderdrukt en uitgesloten worden, is juist veel te zeggen voor een benadering die het perspectief van de marge in zijn andersheid serieus neemt.

Maar hoe kan zo’n benadering eruitzien? Daarvoor gaan we te rade bij de Franse filosoof Michel Foucault (1926-1984) en zijn concept heterotopie, oftewel ‘de andere plek.’ Het gaat hem om plekken in een cultuur, die zo anders zijn dan alles eromheen, dat ze door te bestaan de continuïteit van het normale, het dagelijkse, doorbreken en bevragen. Dit concept maakt het mogelijk om op een hele ander manier te kijken naar wat er gebeurt in de marges van de samenleving.

               Om daar meer voeling mee te krijgen zoomen we in op een plek waar mensen samenkomen die door anderen als vreemd gezien worden: een diaconaal centrum in Antwerpen voor gevluchte jongeren. Wat zijn hun ervaringen met anders-zijn en als vreemd gezien worden in de Belgische samenleving? En wat levert het voor het denken over diaconaat op om daar vanuit een heterotopisch perspectief naar te kijken?

               Deels aan de hand van een documentaire die ik gemaakt heb in samenwerking met die Antwerpse jongeren gaan we met elkaar het gesprek aan.

De Antwerpse theoloog Willemijn Koivunen doet aan de PThU Amsterdam en de TU Utrecht promotieonderzoek naar de ervaring van belonging van mensen met een verstandelijke beperking in de kerk. Ze is afgestudeerd als predikant aan de PThU in Groningen. Haar masterscriptie met de daarbij horende documentaire Een Ander Verhaal is bekroond met de internationale Anders Bäckström Prize 2022. Over deze scriptie, over de ervaringen van anders-zijn van jonge vluchtelingen in de Belgische samenleving zal ze ons op 19 januari meer vertellen.