Remonstranten en verdraagzaamheid, historisch en actueel

Vrijheid en verdraagzaamheid zijn prominent aanwezig in de geschiedenis van de Remonstranten. In deze publicatie zoomen de auteurs in op twee perioden uit die geschiedenis.

Lense Lijzen beschrijft hoe eind 17e eeuw de Geneefse radicale theoloog Jean le Clerc, voorloper van de Verlichting, bij de Remonstranten onderdak vindt en hoogleraar wordt aan het Seminarium. Bij de Remonstranten vond hij de vrijheid die hij in Genève en elders in Europa zo node gemist had.

Elza Kuyk beschrijft in haar artikel hoe verdraagzaamheid (tolerantie) in de vrijzinnige traditie wordt besproken aan de hand van enkele recente remonstrantse publicaties. Zij brengt het begrip tolerantie in verband met de ecclesiologie: de visie op de kerk. De keus van een kerkgenootschap om zich als ‘tolerant’ te willen profileren, heeft ecclesiologische implicaties.

Te koop in de remonstrantse webshop voor € 5.-

Als je met elkaar praat over verdraagzaamheid, heeft dat niet direct iets religieus. Integendeel, zullen velen zeggen, heb je met alle gelovigen binnen je poorten juist niet gauw onverdraagzaamheid te pakken? Dat is goed mogelijk. Bij mijn recente reis naar Israël heb ik gezien hoe onverdraagzaam een uitgesproken religieuze beleving een mens kan maken. Met als hoogte- dan wel dieptepunt een muur van 9 meter hoog die je tegen de ander moet beschermen! Maar dat verdraagzaamheid daarmee een speciaal domein van de verstandige, seculiere mensheid zou zijn is natuurlijk ook niet zo. Was het maar waar! Dan zouden veel tegenstellingen tussen mensen in ons land en daarbuiten snel op te lossen moeten zijn. Des te opmerkelijker blijft het dat Remonstranten als kerk verdraagzaamheid al heel lang als uitgangspunt zien. Binnen hun eigen gelederen, maar juist ook naar buiten toe. Verdraagzaamheid – tolerantie- in de zin van het uithouden van een mening, een overtuiging waar je het zelf niet mee eens bent. Maar waar je de ander wel de vrijheid voor wilt geven. Wie weet niet hoe moeilijk dat soms is? Ons leven staat er bol van en zo blijft het een oefening, die nooit af is. Maar ook een die vrucht kan dragen. Want  de ander verdragen kan letterlijk levensadem of -ruimte geven, zodat hij of zij een volwaardige plaats in de samenleving krijgt. In ‘Verdraagzaamheid, tijd en context’, het nieuwe derde deel in de Arminiusreeks, is meer te vinden over verdraagzaamheid in de remonstrantse context. Met een historische bijdrage van mijn hand over de Zwitserse predikant Jean le Clerc, die eind zeventiende eeuw asiel vond bij de remonstranten in Amsterdam. En met een actuele verkenning door Elza Kuyk over het belang van verdraagzaamheid in de remonstrantse identiteit van nu. Want de tijden veranderen en daarmee de samenleving, maar ‘anders geloven en denken’ en ‘anders zijn’ blijven zaken om voor op te komen, ook op de drempel van 2017 naar 2018.